Het parasympatische en sympathische zenuwstelsel
Het zenuwstelsel van het paard bestaat uit twee gedeelten, het sympathische zenuwstelsel en het parasympatische zenuwstelsel. Het sympathische deel kennen de meeste mensen wel, deze activeert namelijk bij direct gevaar, zodat er alert gereageerd kan worden. Dit is de “fight and flight” (vlucht en vecht) reactie. Er komt adrenaline en noradrenaline vrij uit het bijniermerg. Adrenaline zorgt ervoor dat het lichaam van het paard klaar is om te vechten of te vluchten. De hartslag en ademhaling gaan omhoog, de pupillen verwijden, spierspanning en zelfs de spijsvertering reageert hier op.
In een normale (gezonde) situatie zijn het parasympatische en sympathische zenuwstelsel van het paard in balans. Het parasympatisch deel doet eigenlijk precies het tegenovergestelde het is verantwoordelijk voor “rust en herstel”. De hartslag daalt, spieren ontspannen, ademhaling wordt rustig en het voedsel wordt goed verteerd. De balans tussen parasympatische zenuwstelsel en het sympathische zenuwstelsel is van groot belang, ook voor ons mensen. Zoals we allemaal weten, kan stress zorgen voor vele klachten bij het paard. De balans kan o.a. verstoord raken door stress, pijn, emotionele gebeurtenissen, trauma, verhuizing, hoge belasting (te zware trainingen), gemis soortgenoot enz.
De Nervus Vagus
Het zenuwstelsel van het paard bestaat net zoals het zenuwstelsel bij mensen uit de hersenen, twaalf craniale zenuwen, ruggenmerg, ruggenmergzenuwen. Enkele van de twaalf craniale zenuwen lopen via de nek richting de hals. Eén zenuw daarvan gaat verder door, deze zenuw heet de Nervus Vagus (10e hersenzenuw), ook weleens de zwervende zenuw genoemd.
De Nervus Vagus is één van de belangrijkste en grootste zenuwen in het lichaam van het paard. De Nervus Vagus daalt via de hals af naar beneden, daar heeft hij takken die het strottenhoofd, de slokdarm en de luchtpijp bezenuwen. Verder naar beneden loopt de zenuw naar de borst en vertakt daar richting het hart en longen. Vandaar uit vertakt het weer verder naar de andere inwendige organen. Deze zenuw zorgt voor rust en ontspanning en het zorgt ervoor, dat alle vitale organen naar behoren functioneren. Het zendt signalen naar de hersenen over het functioneren van de organen, maar ook andersom van organen naar hersenen.
Het heeft ook een grote invloed op de mentale welzijn van het paard. De Nervus Vagus kalmeert de ademhaling en hartslag, activeert het parasympatische zenuwstelsel, dat voor ontspanning en herstel van het paardenlichaam zorgt. Ook bij ons mensen is deze zenuw belangrijk. Deze zenuw is dus in staat om stress minder te laten worden, zodat je meer ontspannen raakt. Er zijn studies gedaan naar hoe je de Nervus Vagus kunt activeren bij mensen.
Dit kan door o.a.:
- Lachen
- Zingen
- Neuriën
- Fluiten
- Yoga
- Mediteren
- Ademhalingsoefeningen
Maar ook door:
- Sporten
- Liefde
- Zonlicht
- massage
En voor vele geen straf, namelijk chocolade eten. Maar deze manier zal ik zeker niet aanraden;-). Vandaar dat veel mensen een soort of “verslaafd” zijn aan chocolade.
Activeren van de Nervus Vagus bij paarden, pony’s, honden en katten
Maar hoe kunnen we de Nervus Vagus bij paarden, honden en katten activeren? We kunnen helaas onze paarden niet leren zingen, neuriën, lachen enz. Yoga moet nog wel lukken (zie foto). Cranio sacraal therapie is een uitgediept gedeelte van de osteopathie. Deze therapie werkt op de Craniale zenuwen, waaronder de Nervus Vagus valt. Door een behandeling kan het paard veel spanning loslaten, waardoor het paard enorm verbeterd zowel fysiek als mentaal. Een cranio sacraal behandeling activeert o.a. het parasympatische zenuwstelsel. Dit is het gedeelte wat voor rust zorgt in het paardenlichaam. Hierdoor zal het paard weer in staat zijn om veel klachten zelf op te lossen. Niet alleen op mentaal, maar ook fysiek (lichamelijk) gebied.
Tijdens de Cranio sacraal behandeling zie je vaak ontladingen, doordat het paard o.a. gaat likken, kauwen, diepe zucht en gapen. Dit zijn tekenen van het vrijkomen van endorfine. Endorfine wordt ook weleens het gelukshormoon genoemd. Endorfine zorgt ervoor dat het paard minder gevoelig is voor pijn. Endorfine is een middel dat perfect werkt tegen stress, het voorkomt bijvoorbeeld dat er cortisol wordt aangemaakt.
Wat kan teveel cortisol veroorzaken
Teveel cortisol is erg slecht voor het paard (en mens). Het hormoon zorgt ervoor dat er voldoende energie word vrijgemaakt om snel te reageren als er gevaar dreigt. Bij langdurige stress raken de cortisolspiegels en suikerspiegels in het bloed te lang verhoogt. De bijnieren raken dan uitgeput. Cortisol heeft een remmende werking op het immuunsysteem, waardoor het immuunsysteem verzwakt. De darmflora kan verstoort raken en er kunnen maagzweren ontstaan, verhoogde kans op ontstekingen, maar er kan ook zenuwschade optreden. De hoge bloedsuikerspiegels zorgen voor een verstoring van de stofwisseling, met als gevolg een verhoogde kans op o.a. spierbevangenheid, verkrampte spieren, verkeerde opslag van vetten en hoefbevangenheid.
Daarom is het ontzettend belangrijk om ervoor te zorgen dat je paard geen langdurige stress ervaart. Voorkom dit door te zorgen dat je paard tijdig de stress weer kan loslaten. Zo kan je voorkomen dat je paard klachten gaat ontwikkelen of dat bestaande klachten verergeren. Preventief behandelen wordt daarom gelukkig steeds vaker gedaan.
Blog over stress
